Sivrisinekler Suda Ürer

Yaz aylarında bir çoğumuz sivrisineklerden şikayet eder. Ancak çözümün bir kısmın da bizimde rolümüzün olduğunu bilmeliyiz. Aşağıda sivrisineklerin yaşam döngüsü, nerelerde ürediği ve ne yapılması gerektiği gibi konularda bilgi verilecektir.

Sivrisineklerin Yaşam Döngüsü

“Sivrisinekler suda ürer” cümlesi çoğu insanımıza ilginç gelecektir. Nasıl olurda sivrisinekler üremesi için suya ihtiyaç duyarlar diye düşüneceklerdir. Çoğu kimse sivrisineklerin durgun su kaynaklarında ürediğini bilmez. Anofel cinsi sivrisinekler sadece temiz ve berrak sularda geliştiği halde, kuleksler (culex sp) temiz ve kirli her türlü suda gelişebilmektedirler. Sivrisinekler yumurtalarını durgun ve kirli/temiz sulara bırakırlar. Sivrisinekler ergin hale geçip uçuncaya kadar yaşamlarını suda geçirirler. Yani 3 aşaması su da geçer. Şimdi kısaca sivrisineklerin yaşam aşamaları hakkında kısaca bilgi verelim:

Ergin bir sivrisinek bu hale gelinceye kadar 4 aşamadan geçer: Yumurta, Larva, Pupa ve Ergin. Yumurta, Larva ve Pupa aşaması suyun altında gerçekleşir.

1- Yumurta Bırakma: Sivrisinekler yumurtalarını durgun sulara bırakır. Bazı sivrisinek türleri tek tek yumurta bırakırken, bazı sivrisinek türleri ise birbirine yapışık halde yumurtalarını bırakırlar. İnsanlardan sadece dişi sivrisinekler kan emerler. Dişi sivrisinekler kan emdikten sonra yumurtalarını bırakırlar. Sivrisinekler tek seferde 300-400 adet yumurta bırakırlar. Ortama ve ısıya bağlı olarak en erken 7 gün içerisinde ergin hale gelebilirler.

dişi sivrisinekler kan emdikten sonra yumurtlar

Sivrisineklerin yumurtalarını bıraktığı su kaynakları -Bayrampaşa için- aşağıda maddeler halinde verilmiştir. Aşağıdaki fotoğraflarda üreme kaynaklarının bir kısmı görülmektedir.

Bodrumda bulunan su kuyuları: Bayrampaşa’da bir çok binada bodrumda kuyu bulunmaktadır. Bunların kısmında su zamanla çekilmiş veya kuyunun üzeri kapatılmıştır. Ancak bir kısmı aktiftir. Kuyu suları genel olarak soğuk olduğu için sivrisinek üreme şartları için her zaman uygun olmayabilir. Normal zamanda kuyularda su seviyesi yükseldiğinde motorlu pompalar devreye girerek suyu tahliye etmektedir. Sorun daha çok bu pompaların arıza sebebiyle çalışmaması -çoğu zaman apartmanda oturanların dahi haberi olmamaktadır- ve suyun bodruma taşmasıdır. Bodrumda biriken su sivrisinekler için uygun üreme noktasıdır. Bu tür taşma durumlarında acil İSKİ’den yardım istenmeli su bir an önce çekilmeli zeminde kalan -İSKİ’nin çekemediği su da bir şeklide tahliye edilmelidir. Motor biran önce tamir edilmeli belli aralıklarla bodruma inilerek motorun çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Bodrumunda kuyusu olan vatandaşımız belediyemiz 4441990 numaralı telefonunu arayarak bilgi vermesi halinde ücretsiz olarak bodrumdaki sular kontrol edilecek ve üreme olması halinde larvasit kullanılacaktır.

Bodrumda lağım patlamaları: Bodrumlarda zaman zaman lağım patlaması görülebilmektedir. Bu durumda koku ile birlikte sivrisinek üremesi için uygun ortam oluşturmaktadır. Hatta bazı vakalarda binanın bodrumu tamamen bu tür su ile dolmasına rağmen apartman sakinlerinin ilgisiz kaldığı durumlarla da karşılaştık. Bu tür taşma durumlarında acil İSKİ’den yardım istenmeli su bir an önce çekilmeli zeminde kalan -İSKİ’nin çekemediği su da bir şeklide tahliye edilmelidir. Yine acilen taşmanın sebebi ortadan kaldırılmalı hızlıca borular tamir edilmelidir.

Bodrumda aşırı yağmur sonucu su taşması: Aşırı yağmur yağması sonucu kod farkı olan yerlerde bodrumlara ızgaraların tıkanması sonucu su dolmakta bu da dönem dönem sorunlara yol açmaktadır. Yukarı da belirtildiği üzere İstanbul için İSKİ’nin aranılarak suyun bir an önce çektirilmesi gerekmektedir.

İnşaat asansör boşluklarında birikmiş sular: İnşaatlar yaz aylarında sivrisineklerin önemli üreme alanlarından birisidir. Temel kazısı sonrası su kaynağının tahliyesi veya kuyu açılması, betonun sulanması veya yağmur sonrası suyun özellikle asansör boşluklarında ve bodrum katlarda birikmesi sonucu üreme için uygun ortamlar oluşmaktadır.

Kapağı açık bırakılan bidon veya su depoları: Bahçede, teras katlarda vb ağzı açık su deposu ve bidonları da sivrisinek üremesi için uygun ortamlardır. Bu tür durumlarda su deposu ve su bidonlarının ağızlarının kapatılması önemlidir. Böylelikle sivrisinek yumurtasını bırakamaz.

Çıkmış araba lastiklerinde birikmiş sular: Bazen oto lastikçilerinde bazen de bahçelerde çıkmış araba lastiklerinin gelişigüzel bırakıldığını veya istif edildiğine rastlamaktayız. Yağmur suları lastiklerin boşluklarında birikerek sivrisinekler için uygun vasat haline gelirler. Bu tür durumlarla karşılaşmamak için lastiklerin kapalı ortamlarda tutulması gerekmektedir.

Saksı altlığında birikmiş sular: Sivrisinekler yumurta bırakacağı durgun suların azalması ile en küçük su birikintilerini dahi değerlendirerek yumurtalarını bırakırlar. Yazın hava koşullarının uygun olması ile saksı altlığında dahi sayısı az da yumurta bırakmasından itibaren 7 gün içerisinde sivrisinek oluşabilir. Çözüm basittir. Çiçeklere saksı altlığında birikecek kadar su verilmemelidir. Sürekli kontrol edilmelidir.

Parklardaki havuzlar ve süs havuzları: Belediyelere ait parklarda veya kavşaklarda bulunan sular yaz ayında sivrisinekler için en uygun üreme alanlarıdır. Fıskiyenin çalışması durumunda yani suda bir hareket olması halinde sivrisineklerin yumurtalarını bırakmaları zorlaşır. Ancak fıskiyenin bozulması veya tasarruf sebebiyle çalıştırılmaması halinde su durgunlaşacak uygun sıcaklıkta 7 gün içerinde sivrisinek oluşacaktır. Büyük havuzlar da havuzun yapısında küçük kıvrımlar var ise bu bölge de su durgunlaşacaktır. Yine üreme için uygun vasat oluşturacaktır. Yaz aylarında fıskiyelerin mutlaka çalıştırılması, motorun bozulması halinde acilen tamir edilmesi veya havuzdaki suyun tahliye edilmesi gerekmektedir. Fıskiyenin olmadığı veya motorun uzun süre bozuk kalacağı durumlarda havuz suyunun yukarıda belirtildiği üzere boşaltılması gerekmektedir.

Cadde/Sokaklardaki ızgaralar: Yağmur sonrası veya atık su ızgaralarında biriken sularda sivrisinek üreme kaynağıdır. Yaz aylarında genellikle bu tür ızgaralar kuru olur. Ancak alt yapı sorunu olarak iki ızgara arasında eğim sorununa bağlı olarak ortada su birikebilmektedir. Bu da kaynağı zor bulunan bir üreme alanıdır. Bayrampaşa örneğini yaşadığımız için sivrisinek şikayetlerinde bölgede yapılan taramalarda kaynağın bulunamaması halinde ızgaralarda kontrol edilmekte gerekirse tazyikli su basılmaktadır.

Kamu kurumlarına ait inşaat veya büyük yapılar, kapalı pazar yerleri: Maalesef kamu kurumları tarafından yapılan büyük çaplı inşaatlarda temel kazısı ve sonrasında oluşan suyun tahliyesinde sorunlar yaşanmaktadır. Bu da sivrisinekler için en uygun üreme alanlarını oluşturmaktadır. Ayrıca kapalı pazar yerleri pazar kurulmasından sonra yapılan yıkama işlemi sonrası suyun yeterince tahliye edilememesi sonucu bodrum katlarda birikmekte çok büyük sorunlar oluşturmaktadır. Çözüm alt yapının iyileştirilmesi ve sürekli biriken suyun tahliyesidir.

2-) Larva Aşaması: Yumurtadan sonra Larva dediğimiz ikinci aşamaya geçer. Bu aşamada bazı türlerde larvaların bir kısmı su yüzeyinde aşağı doğru asılı iken, bazı türlerde dipte de yer alabilir. Anophelinae türleri su yüzeyine paralel (yatay) durmaları ile su yüzeyine eğik olarak asılı Culicinae larvalarından kolayca ayrılır.

Yumurtadan çıkan larva yaklaşık 1-1,5 mm. uzunluğunda olan larvanın vücudu baş, göğüs ve karın olmak üzere 3 bölüme ayrılmıştır. Başı oval görünümdedir ve iki yanında birleşik gözler ve gözlerin önünde de kısa bir anten mevcuttur. Sivrisinek larvası gelişimini tamamlayıncaya kadar 3 kez daha deri değiştirecektir. Toplam olarak 4 defa deri değiştirerek gelişir ve sonunda 10 mm. uzunluğuna varır.

Larvanın başaşağı su içinde dururken yemek yiyebilmesi için, çok önemli bir mekanizma vardır. Avına her zaman kendisi gidemeyen larva, suyu hareketlendirerek avını ayağına getirir. Ağzının iki yanında, 4 set halinde bulunan ince tüylü bir fırçayı hızlı bir şekilde sallayarak suda bir akıntı yaratır. Böylece suda bulunan bakteriler, suyun hareketiyle larvanın ağzına gelirler. Larva fırçalara takılan bakterileri yer. Bir sivrisinek larvası günde 100-1000 cm3 suyu süzebilir.

3-) Pupa Aşaması: Pupa aşaması sivrisineğin ergin olmadan önceki aşamasıdır. Bu aşamadan sonra ergin sivrisinek olarak uçmaya başlar. Pupaların baş ve göğüs kısmı tek parça hâlinde birleşmiştir; abdomenin yarısı bir yapı olarak bu birliğe bağlanmıştır. Göz çiftleri oldukça büyüktür. Sivrisinek pupaları çok hareketlidir. Abdomenin vertikal hareketleri ile hızlı, fakat düz olmayan bir hareket meydana gelir. Su yüzeyinin hemen altında bulunurlar. Sivrisinekler pupa döneminde beslenmez.

Larvadan pupaya geçiş döneminde solunum şnorkelleri kapanır. Pupanın ön tarafında iki yeni hava borusu çıkar. Larva bu iki yeni hava borusunu su yüzeyine çıkartarak nefes almaya başlar. Pupalar, soluk alabilmek için suyun yüzeyine yakın dururlar. Pupa dönemi 3-4 gün içinde son bulur.

Pupa döneminin sonuna doğru, sivrisineğin rengi iyice esmerleşir, derisi şeffaflaşır. Beş gün içinde, pupanın şeffaflaşan derisi açılır ve erişkin sivrisinek sudan dışarı çıkacak hale gelir. Bu çıkış anı, gerçekten de insanı hayran bırakır. Çünkü genç sivrisinek, suyun içinde yüzmekte olan pupasından, suya hiç değmeden çıkar. Bunu başarması ise şarttır, çünkü ıslanmış kanatlarla uçamaz. Kanatlar ve bacaklar pupa döneminde gelişimlerini tamamlamışlardır ve pupanın içinde kullanıma hazır bir şekilde beklerler.

larvalarda kendi içerisinde 4 aşamadan geçerek pupa olur

4-) Ergin Sivrisinek: Gömlek değiştirerek ergin sivrisinek olarak suyun yüzeyinden çıkarak uçmaya başlar. Ve döngü yazı da belirtildiği ve fotoğraflarda görüldüğü üzere tekrar devam eder. Yumurta-Larva-Pupa-Ergin…

Sivrisinek pupadan çıkmak için rüzgarsız bir anı seçer. Sonra başını ve ön ayaklarını kozanın içinden yavaş yavaş çıkarır. Ön ayaklarını su yüzeyine yaslayıp, vücudunun kalan kısmını suyun içindeki kozadan dışarı çeker. . Sivrisineğin ayaklarında, suya batmayı engelleyecek bir yapı vardır.

2013 senesinde İstanbul’da yapılan bir araştırmada 39 ilçeden alınan örneklerde yoğun olarak görülen Culex pipiens larvalarının yanı sıra az sayıda Anofel ve Aedes cinsi sivrisineklerin larvalarına da rastlanmıştır. Ancak son yapılan çalışmalarda Aedes türlerinin gittikçe yaygınlık kazandığı görülmektedir.

Sivrisinekler taşımış olduğu virüsler nedeniyle grip, fil hastalığı, sarıhumma, sıtma hastalığı, tifüs mikrobu ve alerjik reaksiyonlara neden olmaktadırlar.

Sivrisinek türlerine ait fotoğraflar için tıklayınız!

Konu ile ilgili ilginizi çekebilecek sivrisineğin yaşam döngüsünü anlatan videolar: https://www.youtube.com/watch?v=wFfO7f8Vr9c