Kertenkele

Kertenkele (Lacertilia) alt takımının, özellikle özkertenkelegiller (Lacertidae) familyası türlerinin genel adıdır.

Kertenkelelerin bugün dünya üzerinde 3000’den fazla türü mevcuttur. Soğuk iklime fazla dayanıklı olmadıklarından genel olarak çöllük bölgelerde ve tropikal kuşakların kurak kısımlarında çok boldur. Yer altında, ağaçlar üzerinde yaşayanları olduğu gibi, havada uçanları, suda yüzenleri, renk değiştirebilenleri de vardır.

Uzunca ve yuvarlakça olan vücutlarının üzerleri pullu veya pürtüklüdür. Çoğunlukla dört ayaklı ve pek azı iki ayaklı veya tamamen ayaksız olurlar. Her ayakta beşer adet parmak ve uçlarında gelişmiş tırnakları bulunur.

Kertenkelelerin büyük çoğunluğunda göz kapakları vardır ve çoğunda hareketlidir. Yer altında yaşayan türlerin haricindekilerin dışkulak delikleri mevcuttur. Bazılarının ağaçlara asılmaya yarayan ince uzun ve kuvvetli kuyrukları vardır.

Kertenkeleler kendilerine yapılan bir saldırıda kuyruklarını bırakabilirler. Kertenkelelerin kuyrukları koptuğu zaman bir ayı geçmeyen bir zaman içinde yeni bir kuyruk meydana gelir. Yalnız bu yeni yetişen eskisi gibi olmayıp pul, renk ve yapı bakımından farklıdır. İlk kuyruktaki gibi omurgalar yoktur. Yeni kuyruğa kıkırdak dokusundan bir yapı destek olur. Bunda pullar gayri muntazam olup derideki desen meydana getiren boyalar da yoktur. Kuyruk kopmadan kırılırsa o yerden yeni bir kuyruk uzar. Böylece çatal kuyruk meydana gelir. Kertenkelelerdeki bu organ yenilenmesine rejenerasyon denir.

Böcek, akrep, çokbacaklılar ile beslenen kertenkelelerin kasla hareket eden ileriye uzanan dilleri, avları yakalamada en büyük silahlarıdır. Dil üzerindeki yapışkan tükürük, avı yakalayıp bırakmama da yardımcı olur. Çene içerisine oturtulmuş dişleri vardır.

Dişiler, yazın toprağın içine veya bir taşın altında çengel tırnaklı ayaklarıyla açtıkları çukurlara yumurtlar. Kış mevsiminde deliklerinin içinde ilkbahara kadar kış uykusuna yatarlar. Soğukkanlı olduklarından taşlar üzerinde güneşlenmeyi severler. Yakınlarından geçen böceklere saldırarak beslenirler. Renkleri yaşadıkları ortamlara uyduğundan kolay fark edilmeyip, yırtıcı kuş ve yılanlardan kolayca kurtulurlar. Tehlike anında kuyruklarının son kısmını kopararak hızla bir yarığın içine dalıp gözden kaybolurlar. Böcek ve kurtlarla geçindiklerinden insanlar için faydalı sayılırlar.

Amerika’da yaşayan kuyrukları küt Helodermatidae familyasının iki türü mevcuttur. (Heloderma suspectum ve H. suspectum) Derileri boncuk biçimli yuvarlak pullarla kaplı olduğundan boncuklu kertenkele olarak da bilinirler. Uzunlukları bir metreyi bulur ve her iki tür de zehirlidir. Ancak zehir iletim mekanizmaları fazla gelişmemiş olduğundan insanlar için fazlaca tehlike oluşturmazlar. Helodermatidlerin kısa, geniş, yuvarlak burunları ve güçlü çeneleri vardır. Helodermatidler, sarı, pembe veya turuncu renkli benekler ile osteoscutes ile başka türlü koyu renkli bir cilde sahip çekici canavarlardır. Yazın kuru sıcağını ve kışın soğuğunu yer altı yuvalarında geçiren, biraz halsiz hayvanlardır. Helodermatidler ilkbaharda yuvalarından yumurta ve yavru kuşları (sağlam formlarına rağmen yeterli dağcıdırlar) ve yavru memelileri yemek için çıkarlar. Görünüşe göre zehirleri avın hareketsiz hale getirilmesinden çok savunma için kullanılıyor.

Dünya’nın en büyük kertenkele türü Komodo Ejderidir. Komodo ejderi, yaklaşık 3 metre uzunluğa ve 70 kg ağırlığa sahip bir leş yiyicidir. İri cüssesine rağmen iyi yüzer ve tırmanır. Yılan gibi çatallı dile sahip olan Komodo Ejderi, dilini dışarı çıkartarak yiyecek arar. Temel besinleri ise hayvan leşidir. Komodo Ejderi; manda, geyik ve yaban domuzu gibi iri hayvanları bile avlayabilir. Bu iri hayvanları yakalayabilmek için ise zehirli salyalarını kullanırlar. Avını uygun bir anda ısırdıktan sonra salyaları içerisinde bulunan zehrin etkisini göstermesini sabırla bekler.

KÜREK BURUNLU KERTENKELE: Çöllerde yaşayan kürek burunlu kertenkele kuyruğunu ve ayaklarını serinletmek için sıcak kumun üzerinde dans eder gibi hareket eder. Sonra kuyruğundan destek alarak çapraz bir şekilde bir ön ayağını, bir arka ayağını havaya kaldırır. Birkaç saniye sonra ayaklar değişir. Kertenkele, aerodinamik biçimli burnu ve vücudu sayesinde kum tepeciklerinin içinde adeta yüzebilir. Büyük ayakları kumların arasında çok hızlı bir şekilde koşmasına olanak sağlar. Int. Wildlife, Kasım-Aralık 1997, No.6, s.53

Kaynak:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kertenkele

https://tr.wikipedia.org/wiki/Komodo_ejderi

https://animaldiversity.org/accounts/Helodermatidae/

https://www.britannica.com/animal/Gila-monster

https://animaldiversity.org/accounts/Helodermatidae/pictures/collections/contributors/h_c_kyllingstad/GilaMonster_1/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Komodo_ejderi#/media/Dosya:Varanus_komodoensis3.jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Komodo_dragon#/media/File:KomodoDragon_Shade.jpg

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.