Kelebek

Kelebek, böceklerin, pul kanatlılar veya kelebekler (Lepidoptera) takımının kanatlı fertlerine verilen genel addır. Dünya üzerinde 150.000 kadar türü bilinmektedir.

Genel Bilgiler: Vücutları kiremit dizilişi şeklinde renkli gözle zor görülebilen pullarla örtülüdür. Pullar, uçları yassılaşarak genişlemiş kıllardır. Ufak sarsıntılarda koparlar. İki çift olan kanatlarının büyüklüğü türlere göre değişir. Pek az türde ve bazı türlerin dişilerinde kanat bulunmaz.

Emici tipteki ağız parçaları hortum şeklindedir. Kullanılmadığı zamanlar bu hortum başın alt tarafında helezon biçiminde kıvrılır ve bal özünü emerler. Çiçeklerin balözünün tadını ayaklarıyla alırlar. Tat alma cisimcikleri ayaklarına yerleşmiştir. Ayaklarıyla çiçeğin suyunu kontrol ederler. Beğendikleri takdirde kıvrılmış duran hortumlarını uzatarak emerler.

Kelebekler faaliyet durumlarına göre gece ve gündüz kelebekleri olarak iki gruba ayrılırlar. Gece kelebekleri kalın ve ağır vücutlarıyla alaca karanlıkta veya gece uçarlar. İnce kıl gibi olan antenlerinin ucu sivridir. Bazı türlerde antenlerde birer dizi tüy bulunduğundan tarak görünümündedirler. Genellikle renkleri mattır. Hızlı uçucudurlar. Bu uçucular diğer kelebeklere göre daha hızlı ancak daha az süre uçarlar. Tehlike anında sürüden ayrılarak farklı yönlere kaçışırlar ve tehlike bittiğinde tekrar toplanırlar.

Gündüz kelebekleri gece istirahat edip, gündüz uçarlar. İnce ve hafif vücutludurlar. Anten uçları topuzludur. Kanatları renk ve desenlerle süslüdür. Uçuşları yavaştır. Bir yere konduklarında kanatlarını yukarıya dik tutarlar. Gece kelebekleri ise dinlenme hâlinde kanatlarını çatı gibi gövdelerinin üzerine kapatırlar veya tamâmen açık bırakırlar. Bu kâideler bütün kelebekler için geçerli değildir. Meselâ; Skiperler pervâne olmadığı halde antenleri incedir. Vücutları kalın ve renkleri mattır. Gündüz uçarlar. Çoğunlukla pervanelerle karıştırılırlar.

Gece kelebeklerinin işitme ve koku alma duyuları da çok hassastır. Bazı türlerin erkekleri, 5 km uzaktaki dişinin kokusunu alabilirler. Gündüz kelebeklerinin duyargaları (anten) çıplak olduğundan bu hassaslıktan mahrumdurlar.

Kelebekler de yaşam döngüsü 4 dönemden oluşur: 1. Yumurta 2.Larva (Turtıl) 3.Pupa (Koza içerisinde) 4.Genç Ergin

Yumurta: Kelebekler yumurta ile çoğalırlar. Kelebek yumurtaları yarım küre, küre, silindir ve iğ şeklindedir. Dişileri yumurtalarını tek tek veya gruplar halinde ağaç kabukları veya yapraklar üzerine yapıştırarak bırakırlar. Bazıları da üst üste yapıştırarak kuleler meydana getirir. Bazıları yumurtaların üzerini vücutlarından kopardıkları kıllarla bir kürk gibi kapatırlar. Kışı geçirmek zorunda kalan yumurtalar “Korion” denen sert bir kabukla örtülüdür.

Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalara “tırtıl” adı verilir. Kışı genellikle tamamen gelişmiş olarak yumurta kabuğu içinde geçirir. İlkbaharda her yer yeşermeye başlayınca kabuğunu yırtarak besin aramaya çıkar. Dişi kelebekler yumurtlarken özellikle tırtılların beslendiği bitki türlerinin üzerine veya yakınına yumurtalarını bırakırlar. Tırtıllarda üç çift göz ve 2-5 çift karın bacağı bulunur. Ağız parçaları ısırıcı çiğneyicidir. Alt dudağa dökülen ipek salgı bezleri vardır. Oburca beslenen tırtıllar, 4-5 defa deri değiştirirler. Normal iriliğe ulaşınca ipek salgısı ile kendilerine koza örerler. Hayata gözlerini yeni açmış bir tırtılın bu işlemi yapması, durup dinlenmeksizin 3-4 gün sürer. Bu süre içerisinde tırtıl, binlerce kez dönerek, ortalama 900-1500 m. uzunluğunda bir iplik çıkarır. Bu işlem bitince de pupa dönemine geçer.

Pupa ve Genç Ergin Kelebek: Koza içinde erginin şekillendiği pupa durumuna geçer. Tam olarak büyüdüğünde tırtıl, kendisini bir “pupa” (veya krizalit) haline getirir – tırtılın kelebeğe dönüştüğü bir tür kap. Bunu genellikle ev sahibi bitkinin etrafındaki ince dallarda veya güvenli, gizli alanlarda yaparlar. “Pupa” aşaması, türe bağlı olarak birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir. Bu süre zarfında, pupayı avcılardan ve aşırı hava koşullarından korumak için pupa çevresinde sertleşmiş bir kasa oluşur. Ve içinde, tırtılın dokusu, uzuvları ve organları dönüşür. Bir müddet sonra pupa kabuğunu yırtar ve kozadan genç ergin yeni kelebek ortaya çıkar. Fakat hemen uçamaz. Kanatlarındaki damarların kanla dolması ve kuruyarak güçlenmesi için birkaç saat beklemesi gerekir.

Bazı erginlerin ömrü 24 saat, bir kısmının 1-2 aydır. Kral veya hükümdar kelebeğinin (Monarchs) ortalama ömrü yaklaşık dokuz aydır. Hayatları birkaç mevsim sürenler kış uykusuna yatar veya daha sıcak bölgelere göç ederler. Bunlar yüzlerce kilometrelik yolu uçabilecek güçtedir. Birleşik Krallıkta yaygın bir tür, havalar soğumaya başlayınca Kuzey Afrika’ya göç eder. Kuşların aksine kelebeklerin göçü tek yönlüdür. Amerika’da yaşayan bir çeşidin dışında hiçbiri geri dönmez. Kral kelebeğinin kanat açıklığı 8,9 – 10,2 santimetre arasında değişir.

Bazı kelebekler zehirlidir. Bunlar çok yavaş uçar ve göz kamaştırıcı parlak renklere sahiptir. Bu renkler düşmanlarına karşı bir ikaz işaretidir. Böcekçil hayvanlar bunları yemekten çekinirler. Bazı kelebekler de, sahte kafa işaretleri, kanatlarındaki göz işaretleriyle ve antene benzeyen kuyruk uzantılarıyla düşmanlarını şaşırtarak kendilerini korurlar. Bu işaretlere aldanan avcı hayvanlar, kelebeklerin öldürücü olmayan kısmına saldırır. Yırtık kanatlı bir kelebek hayatını sürdürebilir. Birçokları da kondukları yerlerde tamamen kamufle olabilirler. Kuru yaprak görünümündeki bazı kelebekleri kondukları yerden ayırt edebilmek çok zordur. Ayrıca çiçeklerde insanların çıplak gözle göremediği bir ışık vardır. Bu ışık sayesinde kelebekler çiçeği görürler.

Kaynak:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kelebek

https://www.natgeokids.com/uk/discover/animals/insects/butterfly-life-cycle/

https://www.thebutterflysite.com/how-long-butterflies-live.shtml

https://www.thebutterflysite.com/life-cycle.shtml

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kelebek#/media/Dosya:Kleiner_Fuchs_(Nymphalis_urticae).jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Butterfly#/media/File:Fesoj_-Papilio_machaon(by).jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Butterfly#/media/File:2012-06-27_Aporia_crataegi_eggs_Malus_domestica.JPG

https://en.wikipedia.org/wiki/Butterfly#/media/File:Papilionidae_-_Papilio_machaon-2.JPG

https://en.wikipedia.org/wiki/Butterfly#/media/File:Anthocharis_cardamines_Weinsberg_20080424.jpg

https://simple.wikipedia.org/wiki/Monarch_butterfly#/media/File:Monarch_In_May.jpg

https://simple.wikipedia.org/wiki/Monarch_butterfly#/media/File:Monarch_Butterfly_Danaus_plexippus_Male_2664px.jpg

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monarchvlinder#/media/Bestand:Limenitis_archippus_mating_2.jpg

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monarchvlinder#/media/Bestand:Danaus_gilippus-03_(xndr).jpg

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.